IT Industrija
🔥 Najčitanije
🔥 Najčitanije
Početak digitalne ere u Jugoslaviji datira od 1956. godine, kada je Jugoslavija bila svrstana u jednu od pet zemalja u Evropi koja je posedovala svoju proizvodnju digitalnih mozgova.
Titula prvog jugoslovenskog kompjutera pripala je CER-10 računaru. CER-10 dobio je ime po planini Cer, u čijem podnožju je rođen jedan od njegovih tvoraca, dr Tihomir Aleksić. CER je ujedno i skraćenica za Cifarski elektronski računar, a desetka u imenu nam nagoveštava da je to prvi računar, nulte serije.
Naučnicima koji su bili zaduženi za projekat dat je zadatak da naprave dva računara, jedan koji će služiti Saveznoj vladi, a drugi za Nuklearnu komisiju. Usled nedovoljne sume novca napravili su samo jedan.
Vinča, sedamdeset ljudi i CER-10
Proizvodnja prvog kompjutera na ovim prostorima trajala je četiri godine, od 1956. do 1960. Tim koji je učestvovao u izradi CER-a bio je sačinjen od sedamdesetoro ljudi — inženjera, programera, tehničara i specijalista. Konstruisanje računara se prvo odvijalo na Institutu za nuklearne nauke “Vinča”, a nastavljeno je na Institutu “Mihajlo Pupin”.
CER-10, kao i njegovi naslednici, nije bio nalik onome što danas nazivamo kompjuterom. Rad mašine bio je baziran na elektronskim vakuumskim cevima i tranzistorima. Svi do tada napravljeni računari u Evropi bili su paralelni (u jednom momentu mogu da izvrše istu naredbu nad većim brojem podataka u memoriji), a jugoslovenski digitalni mozak je jedini bio serijski (izvršavao je jednu naredbu nad samo jednim podatkom u memoriji).
Računar CER-10 je trošio 60 kW električne energije i mogao je da ostvari 50,000 jednostavnih operacija u sekundi. Sastojao se od šest metalnih ormana, veličine dva puta dva metra, koji su se nalazili u sobi veličine 80 kvadrata, sa duplim podom, pod kojim su bili kablovi. Prema rečima Dr Vukašina Masnikose, pored spoljne (bubanj) memorije i štampača, svi ostali delovi kompjutera su bili napravljeni na Institutu.
CER-10 je imao više namena: osnovna svrha mu je bila statistička obrada šifrovanih podataka koje je koristila Savezna vlada, a od 1963. tri godine ga je koristio TANJUG za širenje vesti.
Nakon dužeg perioda tokom koga je CER-10 služio kao edukativno sredstvo, završivšio je na tavanu Elektrotehničke škole, sa pokidanim kablovima i izgorelim kućištima; no, računaru je uz pomoć starih nacrta ponovo vraćen prvobitni izgled i danas se čuva u Muzeju nauke i tehnike u Beogradu, dok je jedan njegov orman smešten u Akademiji nauka.
Ostali računari CER serije
Nakon izrade računara CER-10, na Institutu “Mihajlo Pupin” nastavljen je rad na seriji računara CER (CER-11, CER-22, CER-200, CER-12, CER-30).
U svom radu “Building computers in Serbia: The First Half of the Digital Century” autori Jelica Protić i Dejan Ristović navode da su se CER-12, CER-22 i CER-200 najčešće koristili za skladištenje i obradu podataka. Računari su se nalazili u Beogradskoj banci, Beogradskom vodovodu i Jugopetrolu.
U periodu od nastanka prvog CER-a do 1989. godine, naučnici su proizvodili i specijalizovane računare za Jugoslovensku vojsku. Računar CER-111 je bio jedan od njih. Pored svih informatičkih performansi koje je CER-111 morao da zadovoljava, još jedna bitna osobina koja je bila potrebna jeste da može lako da se iznosi u slučaju uzbune, zbog čega i nosi drugo ime koje ga opisuje — mobilni terenski vojni računar.
Računari iz ove grupe razvijali su se sve do raspada Jugoslavije. Poslednji CER je obavljao svoje funkcije do kasnih osamdesetih u Vojvođanskoj banci u Zrenjaninu, kada je zamenjen sa VAX minikompjuterom.
Za detaljniju istoriju razvoja računarstva u našoj zemlji, preporučujemo da pogledate ovaj film, koji je i poslužio kao inspiracija i jedan od glavnih izvora tekstu: